HBO5 verdient beter
Samen met onderwijspartner StFran. onderschrijft Woonzorgnet-Dijleland VZW deze vrije tribune in Knack namens de HBO5-verpleegkunde opleidingen van het katholieke net. Het is bijzonder pijnlijk dat de accreditatie net in deze periode van crisis, met een groot tekort aan personeel in de zorg, een grote groep mensen schoffeert en hun expertise in vraag stelt.
De helden van de zorg zijn met te weinig. Eind december 2021 stonden er volgens de VDAB bijna 2.300 vacatures open, terwijl er jaarlijks gemiddeld 3.000 verpleegkundigen afstuderen. De arbeidsreserve van verpleegkundigen is dus zeer klein. Er zijn weinig werkzoekenden en de verpleegkundigen die bewust kiezen voor deeltijds werk houden vast aan die keuze. De vergrijzing verhoogt de vraag naar zorg. Veel verpleegkundigen gaan binnenkort zelf met pensioen. De covid-epidemie heeft deze beroepsgroep bovendien hard geraakt. Ze werkten en werken nog steeds in zeer moeilijke omstandigheden, met gevolgen voor eigen welzijn en gezondheid.
Net in die omstandigheden zijn er voorstellen om een deel van de verpleegkundigen die titel te ontnemen. In België zijn er namelijk twee types opleiding tot verpleegkundige. De bacheloropleiding aan de hogeschool duurt 4 jaar en de opleiding graduaat verpleegkundige (hoger beroepsonderwijs HBO5) duurt drie jaar.
Beide opleidingen leiden tot de titel van verpleegkundige, al zijn er uiteraard verschillen in taken die ze mogen uitvoeren en in expertise. HBO5-studenten zijn niet enkel generatiestudenten maar vaak ook heroriënteerders, mensen die in hun jeugd niet konden of mochten studeren, mensen die hun carrière een nieuwe wending willen geven en jongeren die een moeilijke middelbare schoolcarrière hadden en een nieuwe kans grijpen. De begeleiding is er meer één op één dan in de hogescholen het geval kan zijn en voor anderstaligen zijn er op veel plaatsen programma’s om hen te begeleiden bij het beter onder de knie krijgen van het Nederlands. De opleiding leidt tot goede zorgprofessionals en heeft bovendien een functie van sociale promotie.
De identieke titel wekt echter wrevel bij (een deel van) de bachelors, in die mate dat er luide stemmen opgaan om de beroepstitel van de HBO5-verpleegkundigen te veranderen in ‘zorgassistent’ en hun een deel handelingsbevoegdheid af te nemen. Dat is een slag in het gezicht van de vele HBO5-verpleegkundigen die zich dagdagelijks inzetten in de thuiszorg, de woonzorgcentra en de (psychiatrische) ziekenhuizen. Het is erg pijnlijk om net in deze periode van crisis, met een groot tekort aan personeel aan de zorg en waarin we ontzettend veel hebben gevraagd en nog vragen van verpleegkundigen ongeacht hun opleiding, een grote groep mensen te schofferen en hun expertise in vraag te stellen.
Alle helden van de zorg verdienen respect, ook de HBO5-verpleegkundigen
De Vlaamse Regering nam tot nu toe op verschillende fora volgend standpunt in: de HBO5-verpleegkundige moet blijven bestaan als een verpleegkundige die autonoom kan functioneren en handelingsbevoegdheid heeft, inhoudelijk goed gedifferentieerd van de verpleegkundige met een bachelordiploma. Er zullen twee duidelijk onderscheiden beroepsprofielen voor zorgverleners worden ontwikkeld, niet hiërarchisch, maar wel functioneel verschillend. De Commissie Hoger Onderwijs pleit voor een eigen profiel voor de HBO5-verpleegkundige, dat de opleiding toelaat om niet langer volledig aan alle eisen uit de Europese Richtlijn te voldoen. Het moet wel mogelijk blijven om via een schakelopleiding wel de Europese norm te halen.
Voor Europa voldoet de opleiding tot bachelor verpleegkunde aan de normen om in elk EU-land aan de slag te mogen als verpleegkundigen. De opleiding HBO5 niet, zonder dat er ooit een formele audit gebeurde om te zien of dat wel klopt. De Europese Commissie liet aan voormalig minister De Block weten dat het op juridisch vlak in principe mogelijk is om naast de (euromobiele) algemeen verpleegkundige een (niet euromobiele) basisverpleegkundige te voorzien. Dat betekent wel dat de wettelijke definitie van ‘verpleegkundige’ moet worden aangepast en dat er ook andere regelgeving zal moeten worden geactualiseerd. Het impliceert tevens dat andere Europese landen niet verplicht zullen zijn om het diploma van gegradueerde verpleegkundige automatisch te erkennen, maar dat wil niet zeggen dat mensen met dat diploma binnen België geen duidelijke rol kunnen opnemen.
In een maatschappelijke context waarin er grote nood is aan personeel in de zorg, is het een slecht idee om gemotiveerde en kwaliteitsvol opgeleide mensen te ontmoedigen of af te schrikken. Om dat te vermijden, is het wel nodig dat de federale overheid zo snel mogelijk een duidelijk en volwaardig profiel uitschrijft voor de verpleegkundige HBO5 en dit ook verankert in de wetgeving. Er mag een duidelijk onderscheid zijn met de bachelor verpleegkundige, ook in de titel. We kunnen bijvoorbeeld over een verpleegkundige (bachelor) en een basisverpleegkundige (HBO5) spreken. Er kan echter geen sprake zijn van een titel waarin het woord ‘verpleegkundige’ als zelfstandig naamwoord niet is opgenomen. We hebben deze opleiding en deze verpleegkundigen hard nodig. En ze verdienen ons respect.
Lijst van ondertekenaars
- Anja Declercq, voorzitter Stfran. & Katrien Staessens, directeur Stfran.
- Griet Robberechts, algemeen directeur Woonzorgnet-Dijleland VZW
StFran. HBO5-school voor verpleegkunde – Leuven, ZoWe Verpleegkunde – Sint-Andries, HBO Verpleegkunde Ic Dien – Roeselare, Regina Mundi vzw KASOG – Genk, Sint-Norbertusinstituut – Antwerpen, Instituut voor Verpleegkunde Sint-Vincentius – Gent, RHIZO 4 – Kortrijk, Hast Katholiek Onderwijs Hasselt – Hasselt, Hoger Instituut voor Verpleegkunde Sint-Elisabeth – Turnhout, T.I. Sint-Carolus – Sint-Niklaas, VIVES HBO5 Verpleegkunde Waregem-Tielt – Waregem, Sint-Augustinusinstituut – Aalst, Sint-Aloysiusinstituut voor Verpleegkunde – Lier, BenedictusPoort campus Maria Middelares – Gent