COVID-19 een analyse

De Coronacrisis heeft in de ouderenzorg duidelijk een aantal problemen en tekortkomingen blootgelegd. Vrijwilliger Rudi had een boeiend en diepgaand gesprek met Griet Robberechts, algemeen directeur van Woonzorgnet-Dijleland. De volledige bijdrage verschijnt eerstdaags in het zomernummer van de huiskrant bij woonzorgcentrum De Wingerd .

De laatste decennia is de ouderenzorg steeds verder in de problemen gekomen door een combinatie van verscheidene factoren: als gevolg van de weinig doordachte federalisering zijn bevoegdheden vaak niet consequent afgelijnd, daardoor wordt samenwerking tussen de regeringen bemoeilijkt in plaats van gestimuleerd. Politieke moed om efficiënt orde op zaken te stellen is de laatste decennia zelden vertoond. Ondertussen kalven de subsidies verder af, wordt digitalisering niet systematisch genoeg doorgevoerd, ontbreekt de financiële ruimte voor het aantrekken van experts en zijn, last but not least, de loonvoorwaarden in de sector onaantrekkelijk. De structurele onderfinanciering van de ouderenzorg is door de pandemie pijnlijk blootgelegd.

De federale en de Vlaamse overheden hebben het verstrekken van goede zorg eerder moeilijker dan gemakkelijker gemaakt…

Die onderfinanciering is trouwens in de loop van de laatste jaren door overheidsmaatregelen voortdurend verscherpt:

  • Het zogeheten ‘derde luik’ werd in 2019 afgeschaft (regelt de financiering in uitvoering van sociale akkoorden in de zorgsector, voor de meerkost van zorgverstrekkend personeel bovenop de financieringsnormen en voor ondersteunend personeel).
  • Lineaire correcties (verminderingen van subsidies) worden meestal in het laatste kwartaal toegepast, wat het erg moeilijk maakt ze op te vangen: ‘een vermindering met 0,2% kan in de realiteit het wegvallen van duizenden euro’s betekenen.’
  • Het ‘generatiepact’ is gestopt: dat was een statuut waardoor mensen zonder diploma tijdelijk aangeworven konden worden; die dan intussen werkervaring konden opdoen.
  • In het zgn. ‘derde arbeidscircuit’ kan wie met pensioen gaat niet meer worden vervangen.
  • En ten slotte valt een subsidie van 60% van de bouwkosten voor de aanpassing aan nieuwe normen gewoon weg.

Griet: “Terwijl het enerzijds nodig is de overheid te laten verstaan wat er essentieel is en wat er fout loopt, is het ondertussen evengoed nodig om goed samen te kunnen blijven werken, anderzijds ‘realistisch creatief’ met de inkomsten omgaan. Dat vraagt, naast realisme en creativiteit, doordacht structureren en organiseren, zorgen dat er zoveel mogelijk handen aan het werk zijn in een ‘platte structuur’, dat betekent een werkomgeving met zo weinig mogelijk hiërarchie. Het concept kleinschalig genormaliseerd wonen sluit hierbij zeer goed aan.

Woonzorgnet-Dijleland vs. COVID-19

Griet: “Vier huizen die volop in hun kracht staan met deskundige medewerkers die als één perfect team op elkaar inspelen. Een netwerk van professionele partners waaraan jaar na jaar getimmerd is, zorgt vandaag voor wederzijds versterkende samenwerking en een solide draagvlak. Dankzij de keuzes die in het verleden werden gemaakt, stonden wij in deze crisis sterker: de zorgorganisatie via kleinschalige woningen bleek een groot voordeel. We hebben ingezet op innovatieve arbeidsorganisatie waarbij de verantwoordelijkheden in het team liggen, zodat de medewerkers eigenaar zijn van wat ze doen en beslissen. We hebben een duidelijk medisch beleid met deskundige coördinerende en raadgevende artsen uitgetekend. We hebben jaar na jaar geïnvesteerd in professionele omkadering en zeer korte hiërarchische lijnen uitgebouwd: dat allemaal samen, levert vandaag efficiënter samenwerken op.

De crisis is nog niet voorbij. We moeten oog blijven hebben voor wat we de laatste maanden in het vizier hadden. Op samenlevingsgebied kunnen wij de confrontatie met de maatschappelijke kijk op ouderenzorg niet links laten liggen. We worden uitgedaagd om ondanks de drukte ook hieraan positief bij te blijven dragen met reacties in de pers en op sociale media. Dat betekent dus blijvende aandacht voor interne en externe communicatie.

Transparante communicatie

Griet: “Om het vertrouwen van bewoners, familie en medewerkers te bewaren, hebben wij voor heldere eenduidige communicatie gekozen. En dat heeft zichtbaar gewerkt. We zijn met groot vertrouwen de crisis in gegaan en we hebben dat vertrouwen mede dankzij de acties van de collega’s en onze ultratransparante communicatie alleen maar zien groeien.

De volgende elementen, steeds in een geest van aandacht en empathie, maken daar deel van uit:

  • Updates over besmettingen zowel bij medewerkers als bij bewoners.
  • Hoe daarmee werd omgegaan.
  • En niet te vergeten, appreciatie voor de inzet van alle medewerkers.

Families appreciëren die openheid. Een getuigenis van een medewerker of een vrijwilliger maakt het geheel af en zet anderen aan om zelf ook ervaringen en gevoelens te delen. We gebruiken daarvoor alle beschikbare kanalen: van nieuwsbrieven op papier of digitaal en online tot de sociale media. Aanvankelijk werden updates niet op de websites geplaatst, maar al snel kregen we reacties van medewerkers die ziek  of thuis waren en de toestand op de voet wilden volgen. De website bleek dan een efficiënt communicatiekanaal te zijn. Ook de persberichten gingen en gaan op regelmatige basis de deur uit. Positief in het nieuws komen is zo belangerijk, want dat steekt iedereen een hart onder de riem. Het is een bevestiging van de inzet en deskundigheid bij de medewerkers, een waardering van de ouderenzorg, die in de media keer op keer in een negatief daglicht wordt gesteld. Een hoopgevende boodschap is broodnodig want daar genieten we uiteindelijk met z’n allen van.

Duurzaam en verantwoord ondernemen

Voor de medewerkers is het essentieel dat er blijvend ingezet wordt op eigenaarschap en leiderschap. Waar het kan, denk daarbij aan leidinggevenden en administratieve functies, wordt telewerken best zo optimaal mogelijk gemaakt. Daarnaast moet er ook in de huizen een voldoende veilige werkplek worden gegarandeerd, met genoeg beschermingsmateriaal op voorraad. Naast spontane initiatieven, zoals die er bij aanvang van deze crisis zijn geweest, wordt er in de toekomst best gezocht naar bedrijven uit de regio, geen multinationals met fabrieken in lage-loonlanden, maar wel KMO’s die zelf persoonlijke beschermingsmiddelen zoals schorten en mondmaskers produceren.

Griet: “Ook tijdens de crisis hebben wij tijd vrijgemaakt voor de nodige opleiding, bv. rond het correcte gebruik van mondmaskers en handhygiëne. Iedereen moet kunnen zwemmen in de stroom. Om te zorgen dat alle medewerkers een dergelijke crisis blijven volhouden, is ook psychosociale ondersteuning niet overbodig. En om, ook fysieke, uitputting te voorkomen, moet de zorgorganisatie daarop worden aangepast en adequate verlofregelingen voorzien.

Het blijft hopen op politieke moed, nu de samenleving goede zorg belangrijk genoeg lijkt te vinden om duidelijke financiële keuzes te maken. Maar ook het maatschappelijk beeld over ouderenzorg mag heel wat positiever worden. Alleen dan zullen jongeren bij hun studiekeuze ook makkelijker naar de zorgsector kijken en zullen er straks voldoende medewerkers zijn om die levenskwaliteit voor iedereen te kunnen blijven garanderen.

Rudi Thomassen, juni 2020 – zomernummer Huiskrant De Wingerd